Kabanata 2 – Ang Interogasyon
(Enero 24, 1899, Cavite, Pilipinas)
Madilim pa nang buksan ng bantay ang pintuan ng kanilang kulungan. Amoy pawis at pawid ang loob ng kubo, at halos di na nakatulog si Elena sa kaba. Umupo si Adrian nang marinig ang kaluskos, pinilit na kalmado ang tinig.
“Tumayo kayo,” malamig na utos ng sundalo.
Itinali ulit ang kanilang mga kamay. Dinala sila sa gitna ng kampo kung saan nagliliwanag ang apoy mula sa mga sulo. Ang paligid ay puno ng mga sundalong nakatingin, wari’y mga usiserong nag-aabang kung ano ang gagawin sa dalawang estranghero.
Naroon ang mga opisyal na nakapustura: may ilang nakasuot ng ginintuang insignia sa balikat, may ilan nama’y nakayuko lang sa mesa habang nagbibilang ng kakaunting bala. Ang amoy ng nilagang kamote at ginisang asin ay humahalo sa hangin—iyun lang kasi ang hapunan ng karamihan.
Sa gitna ng kubo na ginawang tanggapan, may nakaupong lalaki: si Kapitan Manuel Bernal, matalim ang tingin, makapal ang bigote. Kilala siya bilang matapat na tao ni Luna, ngunit marahas kapag kaharap ang kaaway.
“Ilapit,” utos ni Bernal.
Itinulak ng mga kawal si Adrian at Elena palapit. Napalunok si Elena, halos mabitawan ang hininga.
“Mga pangalan ninyo?” tanong ng kapitan, mabigat ang boses.
“Adrian… Adrian Villanueva. At siya si Elena Ramirez,” sagot ni Adrian. Pinili niyang huwag nang gumamit ng alias—masyado na silang kahina-hinala kung magsisinungaling pa.
Nagtaas ng kilay si Bernal. “Villanueva… Ramirez… hindi banyaga, pero hindi rin karaniwan ang anyo ninyo. Ang mga kasuotan ninyo, para kayong mga payaso.”
Natawa ang ibang opisyal. Ngunit agad na tumigil nang pumalo si Bernal ng kamao sa mesa.
“Hindi panahon ng biro ito. Kaya tanungin ko kayo: saan kayo galing?”
Nagkatinginan sina Adrian at Elena. Ramdam ni Adrian ang kaba ng kasama, kaya siya na ang sumagot.
“Malayo. Hindi ninyo maiintindihan kahit ipaliwanag ko.”
“Subukan mo,” malamig na tugon ng kapitan.
Huminga nang malalim si Adrian. “Hindi kami mga Amerikano. Hindi rin kami espiya. Pero dala namin ang kaalaman na makatutulong sa inyo, sa bayan.”
Nag-ingay ang mga opisyal, nagtawanan ang ilan. “Kaalaman daw! Tignan ninyo nga, parang mga mangkukulam na nagmula sa kung saan!”
Pero hindi ngumiti si Bernal. Sa halip, kinuha niya ang backpack ni Elena at inilabas ang mga laman:
isang plastic na bote ng tubig,
isang lighter,
ballpen,
dalawang energy bar.
Nagulat ang lahat nang makita ang mga bagay. Ang plastik ay kumikintab sa ilalim ng ilaw ng sulo. Ang lighter ay nagbigay ng apoy sa isang pindot lang.
Napatayo ang isang opisyal. “Bruho! Dapat sunugin ang mga ‘to!”
Ngunit pinigilan sila ni Bernal. Pinagmasdan niya si Adrian nang diretso sa mata.
“Kung hindi kayo espiya, ipaliwanag ninyo: ano itong mga bagay?”
Mabagal na tumugon si Adrian. “Mga gamit mula sa hinaharap… mga bagay na hindi pa ninyo nakikita. Pero kung pahihintulutan ninyo ako, maipapakita ko pa kung paano ito makatutulong sa laban ninyo.”
Tahimik ang silid. Tanging crackle ng apoy lang ang naririnig.
Sa isang sulok, marahang tumikhim ang isa pang opisyal.
“Kapitan Bernal… marahil dapat muna silang dalhin kay Heneral Luna. Siya lang ang makapagpapasya kung totoo ang kanilang sinasabi o kung dapat silang barilin.”
Dahan-dahang tumango si Bernal. Ngunit nanatiling nakatitig kay Adrian, parang sinusuri kung nagsasabi ng totoo o hindi.
“Bukas. Ihaharap ko kayo sa Heneral. Pero tandaan ninyo ito—isang maling galaw lang, at hindi na kayo aabot ng liwanag ng araw.”
---
Sa Kulungan Muli
Pagbalik nila sa kubo, halos mahulog si Elena sa sahig sa sobrang takot. Nanginginig ang mga kamay niya.
“Adrian… anong gagawin natin bukas? Kung hindi tayo paniwalaan ni Luna… papatayin nila tayo.”
Hinawakan ni Adrian ang balikat niya, marahan ngunit mariin.
“Elena, ito na ang simula. Kailangan nating ipakita ang halaga ng kaalaman natin. Kung makuha natin ang tiwala ni Luna… maaari tayong makapagbago ng kasaysayan.”
Tumitig siya sa madilim na kisame ng kubo. Sa isip niya, nagsimulang gumuhit ang mga larawan—mga blueprint ng baril, pabrika, kalsada, at estratehiya.
Hindi ito biro. Ang unang hakbang: kumbinsihin si Luna.
Sa labas ng kampo, unti-unti nang namamatay ang apoy ng mga sulo. Sa malayo, naririnig ang mga putok ng baril at kulog ng kanyon—paalala na nasa gitna sila ng isang digmaan na maaaring magbago ng kanilang kapalaran.
---
Dulo ng Kabanata 2
Susunod: Kabanata 3 – Ang Pagtatagpo kay Heneral Luna.